Izašao je novi broj časopisa Pravna misao
Poštovane čitateljice i poštovani čitatelji!
Sadržaj ovog dvobroja obuhvata jedan pregledni naučni članak, dva stručna članka, jedan prikaz i četiri priloga sudske prakse visokih nacionalnih i međunarodnih sudova.
U tekstu pod naslovom “Osnivači i članovi udruga u hrvatskom udružnom pravu” (pregledni naučni rad) autori, polazeći od slobode udruživanja kao jedne od temeljnih ljudskih sloboda, analiziraju specifične odredbe Evropske konvencije o osnovnim pravima i slobodama čovjeka, kao i odredbe o slobodi udruživanja u Ustavu Republike Hrvatske. Fokus rasprave je pravna pozicija članstva u udruženju kao nepobitno članske organizacije, kako u pogledu uslova za inicijalno osnivačko članstvo udruženja, tako i za njegovo djelovanje nakon registracije. Posebno mjesto u radu zauzima nacionalna sudska praksa o istaknutim pitanjima, kao i bogata praksa Evropskog suda za ljudska prava, te kritički osvrt na hrvatski Zakon o udrugama. Prezentiran je i prikaz položaja članstva u drugim oblicima udruženja (komore, sindikati i sl.), kao i pregled predmetne regulacije u okruženju (Bosna i Hercegovina i Republika Srbija). Autori zaključuju da pravni propisi u okruženju ukazuju na ista, odnosno slična legislativna rješenja u pogledu uređenja statusa članstva u udruženjima, što potvrđuje stav o praćenju iste tradicije u uređenju analiziranih pitanja u savremenim zakonodavstvima tih država.
U radu „Reforma državne službe u Bosni i Hercegovini iz perspektive Evropske komisije” (stručni članak) ističe se da iako deklarativno opredijeljeni za evropski put i reformske procese, nosioci ključnih političkih funkcija u Bosni i Hercegovini godinama pokazuju da ih suštinski reformski procesi ne zanimaju. Naime, reforma javne uprave, kao jedan od 14 ključnih uslova za pristupanje Bosne i Hercegovine Evropskoj uniji, provodi se više od decenije, ali bez velikog uspjeha. S tim u vezi, autorica naglašava da je reforma državne službe uslov za reformu javne uprave u punom smislu te riječi. To bi omogućilo kreiranje profesionalne, odgovorne, transparentne i efikasne državne službe, čiji bi službenici bili sposobni nositi se s obavezama koje sa sobom nosi eurointegracijski put Bosne i Hercegovine. U radu se zato izlažu nalazi iz Izvještaja Evropske komisije za Bosnu i Hercegovinu, koji daju presjek stanja u pogledu ispunjavanja kriterija i uslova za pristupanje Evropskoj uniji, a koji se odnose konkretno na državnu službu i reformske procese.
Jedno od najznačajnijih ljudskih prava u katalogu građanskih i političkih prava - pravo na čast i ugled, te sloboda izražavanja kao dragocjena tekovina prosvjetiteljske filozofije razmatraju se u radu „Krivično-pravni aspekti klevete i uvrede“ (stručni članak), kroz nekoliko segmenata. U historijskom smislu u članku se konstatuje da se, sve do reformi tokom 2002. godine kad su doneseni zakoni o zaštiti od klevete na nivou entiteta i Brčko distrikta Bosne i Hercegovine, u nacionalnom pravnom poretku povreda časti i ugleda tradicionalno razmatrala kroz prizmu krivičnog zakonodavstva. Osnovna ideja kod donošenja novih zakona bila je dekriminalizacija klevete, što je trebalo doprinijeti većoj slobodi izražavanja medija, pa tako i opštoj demokratizaciji društva. Tim propisima povreda časti i ugleda postala je predmetom građanskopravne regulative. U radu se naglašava da je to bilo pozdravljeno kao pionirski iskorak u zaštiti slobode izražavanja te samih medija. Pored navedenog, u članku se govori i o usvajanju Nacrta Zakona o izmjenama i dopunama Krivičnog zakonika Republike Srpske 23. marta ove godine, čime se u krivično zakonodavstvo ovog entiteta ponovno uvode krivična djela protiv časti i ugleda. S tim u vezi, kroz teorijski, pozitivnopravni i komparativni pristup daje se osvrt na predložena rješenja, te iznose neke dileme koje su vezane za inkriminaciju krivičnih djela protiv časti i ugleda.
Umjetna inteligencija postala je predmet interesovanja različitih društvenih djelatnosti u posljednoj deceniji, čime se otvaraju brojna pitanja, od kršenja ljudskih prava, moralnih i etičkih dilema, do pristupa međunarodne zajednice u regulisanju umjetne inteligencije. Tim i drugim povezanim temama posvećeno je bosnaskohercegovačko izdanje knjige o umjetnoj inteligenciji, etici i pravu pod naslovom “Pravo i umjetna inteligencija: pitanja etike, prava čovjeka i društvene štete”. Prikaz spomenute knjige možete pročitati u ovom broju.
Raznolikost sudske prakse, kao i ranije, ima za cilj da predstavi judikaturu o važnim stavovima i argumentaciji u ključnim oblastima prava i čovjekovog djelovanja. U ovom broju pregled sudske prakse obuhvata judikaturu Ustavnog suda Bosne i Hercegovine, Vrhovnog suda Federacije Bosne i Hercegovine, zatim odluke Evropskog suda za ljudska prava i Suda Evropske unije. Višestruka korist poznavanja prakse visokih nacionalnih i međunarodnih sudova ogleda se i u obavezi harmonizacije bosanskohercegovačkog prava s konvencijskim standardima o zaštiti osnovnih prava i sloboda čovjeka, kao i evropskim pravom koje obuhvata sve propise koji se primjenjuju u okviru Evropske unije.
Glavna i odgovorna urednica
Prof. em. dr. Hajrija Sijerčić-Čolić
